News Continuous Bureau | Mumbai 

Supreme Court on Hindu Marriage: હિન્દુ ધર્મમાં લગ્નને સૌથી પવિત્ર બંધન માનવામાં આવે છે. જો કે, આ બંધન સાથે ઘણા રિવાજો અને સંસ્કારો જોડાયેલા છે, જેના વિના તે અધૂરું છે. હવે સુપ્રીમ કોર્ટે પણ આ અંગે મહત્વની ટિપ્પણી કરી છે. સુપ્રીમ કોર્ટના મતે લગ્નને માન્ય બનાવવા માટે માત્ર મેરેજ સર્ટિફિકેટ ( Marriage Certificate ) જ પૂરતું નથી, પરંતુ તેનાથી સંબંધિત તમામ વિધિઓ પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ છે. 

સુપ્રીમ કોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે કે હિન્દુ લગ્નનું પવિત્ર મહત્વ છે. માન્ય સમારંભ વિના તેને હિન્દુ મેરેજ એક્ટ ( Hindu Marriage Act ) હેઠળ કાયદેસર રીતે માન્યતા આપી શકાતી નથી. જસ્ટિસ બીવી નાગરથના અને ઑગસ્ટિન જ્યોર્જ મસીહે બે કોમર્શિયલ પાઇલોટ્સ સંબંધિત કેસના જવાબમાં આ ટિપ્પણી કરી છે. આ બંને પાયલોટ દંપતીએ હિંદુ લગ્ન વિધિ દ્વારા લગ્ન ન કરવા છતાં છૂટાછેડાની માંગણી કરી હતી.

લગ્નની ગંભીરતા પર પ્રકાશ પાડતા કોર્ટે કહ્યું હતું કે તે માત્ર ઉજવણી કે વ્યવહાર નથી. તેના બદલે, તે એક પવિત્ર બંધન છે. લગ્ન બે વ્યક્તિઓ વચ્ચે આજીવન બંધન બનાવે છે, જે ભારતીય સમાજમાં કુટુંબ એકમનો આધાર બનાવે છે.

 Supreme Court on Hindu Marriage: હિંદુ લગ્ને નિર્ધારિત સંસ્કારો અને વિધિઓનું પાલન કરવું જોઈએ..

ન્યાયાધીશોએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે હિન્દુ લગ્ન એ પતિ-પત્ની ( husband wife ) વચ્ચે સમાનતા, ગૌરવ અને પરસ્પર સંમતિનું પ્રતીક છે. આ સમુદાયની એકતાને પ્રોત્સાહન આપે છે. તેમણે હિન્દુ મેરેજ એક્ટમાં ઉલ્લેખિત આવશ્યક વિધિઓ વિશે પણ વાત કરી હતી.

કોર્ટના મતે, હિંદુ લગ્ને નિર્ધારિત સંસ્કારો અને વિધિઓનું પાલન કરવું જોઈએ, જેમ કે ‘સપ્તપદી’ વિધિ અથવા વર અને કન્યા દ્વારા પવિત્ર અગ્નિની આસપાસ સાત ફેરા લેવા. આના વિના હિંદુ કાયદા ( Hindu Law) હેઠળ લગ્નને માન્ય ગણી શકાય નહીં.

આ સમાચાર પણ વાંચો :  Pushpa 2: પુષ્પા 2’નું પહેલું ધમાકેદાર ગીત થયું રિલીઝ, અલ્લુ અર્જુન નો સ્વેગ જોઈ તમે થઇ જશો તેના દીવાના

આ સિવાય કોર્ટે લગ્ન નોંધણીના મહત્વ વિશે પણ વાત કરી હતી. કોર્ટે કહ્યું કે જો કે આ એ વાતનો પુરાવો હશે કે બે લોકો વચ્ચે લગ્ન થયા છે, પરંતુ જો આ સંસ્કાર અથવા વિધિઓ કરવામાં આવી નથી તો આ લગ્નને માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં.

લગ્ન માટે કયા નિયમો જરૂરી છે?

હિંદુ લગ્નોમાં ઘણી મહત્વપૂર્ણ વિધિઓ સામેલ છે. જેના વિના તે અધૂરું છે-

1. હવન: આ વિધિમાં હવન કુંડમાં પવિત્ર અગ્નિ પ્રગટાવવાનો સમાવેશ થાય છે, જે પવિત્રતાનું પ્રતીક છે. પૂજારી અગ્નિ દેવની પૂજા કરવા અને લગ્નને પવિત્ર કરવા માટે મંત્રો પાઠવે છે.

2. કન્યાદાન: આ ધાર્મિક વિધિ દરમિયાન, કન્યાના પિતા અથવા વાલી પ્રતીકાત્મક રીતે કન્યાને વરરાજાને ભેટ આપે છે, અને તેને તેની સંભાળ રાખવાની અને મદદ કરવાની જવાબદારી સોંપે છે.

3. પાણિગ્રહણ: કન્યાદાન વિધિ પછી, વરરાજા કન્યાનો હાથ પકડી રાખે છે, જે તેમની વૈવાહિક યાત્રામાં તેમના જોડાણ અને જવાબદારીઓની વહેંચણીનું પ્રતીક છે.

4. સપ્તપદી: “સાત ફેરા” તરીકે પણ ઓળખાય છે, આ ધાર્મિક વિધિ હિન્દુ લગ્નનું સૌથી આવશ્યક પાસું છે. કન્યા અને વરરાજા પવિત્ર અગ્નિની આસપાસ સાત ફેરા લે છે. દરેક ફેરા સાથે એક ગૌરવપૂર્ણ પ્રતિજ્ઞા લેવાની હોય છે, જે એકતાનું પ્રતિક છે અને બંનેની વહેંચાયેલ જવાબદારીઓ છે.

 Supreme Court on Hindu Marriage: હિંદુ લગ્ન રિવાજો, સંસ્કાર અને સાત ફેરા જેવા નિર્ધારિત નિયમો અનુસાર કરવામાં આવતા નથી તેને હિંદુ લગ્ન તરીકે ગણવામાં આવશે નહીં.

ઉલ્લેખનીય છે કે, હિંદુ લગ્ન અધિનિયમ, 1955ની કલમ 7(2) અનુસાર, જો લગ્ન સમારોહમાં સપ્તપદીની વિધિ સામેલ હોય, તો પવિત્ર અગ્નિની આસપાસ સાતમો ફેરો પૂર્ણ થઈ જાય તે પછી તે લગ્ન પૂર્ણ અને માન્ય માનવામાં આવે છે.

આ સમાચાર પણ વાંચો :  Electric Bike: એપ્રિલ મહિનામાં ઈલેક્ટ્રીક ટુ વ્હીલ વાહનોના વેચાણમાં આવ્યો મોટો ઘટાડો, વેચાણ અડધુ થઈ ગયું.. જાણો શું છે તેનું કારણ…

આખરે, બંધારણની કલમ 142 હેઠળ તેની સત્તાનો ઉપયોગ કરીને, સુપ્રીમ કોર્ટે છૂટા પડી ગયેલા યુગલને આપવામાં આવેલ લગ્ન પ્રમાણપત્રને અમાન્ય જાહેર કર્યું. કોર્ટના મતે, આ હિંદુ લગ્નને સંચાલિત કરતી કાયદાકીય જોગવાઈઓનું પાલન કરતું નથી.

ખંડપીઠે કહ્યું હતું કે જે હિંદુ લગ્ન રિવાજો, સંસ્કાર અને સાત ફેરા જેવા નિર્ધારિત નિયમો અનુસાર કરવામાં આવતા નથી તેને હિંદુ લગ્ન તરીકે ગણવામાં આવશે નહીં. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, કાયદા હેઠળ માન્ય લગ્ન થવા માટે, જરૂરી વિધિઓ કરવી આવશ્યક છે. જો કોઈ મુદ્દો/વિવાદ ઊભો થાય તો સમારંભની કામગીરીનું પ્રમાણપત્ર હોવું જોઈએ. જ્યાં સુધી બંને પક્ષોએ આવી વિધિ ન કરી હોય, ત્યાં સુધી અધિનિયમની કલમ 7 મુજબ કોઈ પણ હિંદુ લગ્ન સંપન્ન થશે નહીં. નિર્ધારિત ધાર્મિક વિધિઓ અને વિધિઓની ગેરહાજરીમાં, કોઈપણ સંસ્થા દ્વારા પ્રમાણપત્ર જારી કરવાથી વૈવાહિક સ્થિતિની પુષ્ટિ થશે નહીં. તેથી કોર્ટે આ કેસમાં વૈદિક જનકલ્યાણ સમિતિ દ્વારા જારી કરાયેલ પ્રમાણપત્ર અને ઉત્તર પ્રદેશ નોંધણી નિયમો, 2017 હેઠળ જારી કરાયેલા ‘લગ્ન પ્રમાણપત્ર’ને ‘હિંદુ લગ્ન’ના પુરાવા તરીકે અમાન્ય જાહેર કર્યા છે. ખંડપીઠે કહ્યું કે જો કલમ 7 મુજબ કોઈ લગ્ન થયા નથી તો રજિસ્ટર્ડ લગ્નને પણ માન્યતા આપવામાં આવશે નહીં.